Je professionele leven wijden aan het begeleiden van kinderen in hun weg naar volwassenheid is misschien wel één van de mooiste maar zeker ook één van de meest uitdagende zaken die je kan doen.

Ieder kind in je klas of groep is een individu met zijn of haar eigen unieke kenmerken en met speciale aandachtspunten. Allergie is zo een aandachtspunt dat meer en meer voorkomt bij kinderen. Er zijn verschillende zaken waar men allergisch aan kan zijn en de uitingsvormen kunnen heel verschillend en soms heel gevaarlijk zijn.

We zijn ons er van bewust dat in een klas of groep met 20 of meer leerlingen een extra probleem zoals allergie of voedselallergie een hele uitdaging kan zijn. Het is ook van belang dat personen die een kind of jongere met allergie op school begeleiden, voldoende de problematiek begrijpen. Want allergische aandoeningen kunnen leiden tot beperkingen in levenskwaliteit, vermindering van schoolprestaties en ziekteverzuim. Daarom hopen we u met deze site extra informatie aan te reiken.

Met deze informatie en wat aanpassingen kom je al ver om ook een kind met allergie een veilige en goede omgeving aan te bieden om zich verder te ontwikkelen. Heb je vragen of wil je graag je eigen ervaring delen, wij helpen je graag verder

Getuigenis

Wat is allergie

Allergie is een chronische ziekte waarbij er een overmatige reactie is van het menselijk immuunsysteem op onschadelijke stoffen.

Stoffen die allergische reacties uitlokken worden allergenen genoemd. Bekende allergenen zijn gras- en boompollen, pinda, dierenhaar, vis, appels,…

Meer info: http://www.allergienet.be/content/wat-allergie

De wetenschap leert ons dat ongeveer 25% tot 30%* van alle kinderen één of andere vorm van allergie heeft.

De belangrijkste allergenen die allergische klachten veroorzaken bij schoolgaande kinderen zijn voedselallergenen (koemelk, vis, pinda, ei,…) en inhalatieallergenen (huisstofmijten, pollen, epitheel van dieren, schimmels)

Bronnen: Bauchau et al. Eur Respir J. 2004; 24:758-64; Allergie bij het schoolgaande kind: preventie en aanpak van acute allergische reacties Dr. Lilliane De Swert; Allergie bij kinderen: Katty Allaert & Prof. Dr. Wim stevens; www.eaaci.org

Symptomen van allergie en wat te doen

Kinderen of jongeren die een allergische reactie hebben kunnen één of meerdere symptomen vertonen. Vaak zijn deze symptomen van korte en voorbijgaande aard, maar soms kunnen deze ernstig zijn tot zelfs levensbedreigend. Het is uiteraard belangrijk dat je als leerkracht of begeleider weet welke stappen je kan ondernemen om een kind met allergische symptomen te helpen.

Deze allergische symptomen zijn bijna altijd het gevolg van blootstelling aan allergenen. Dit zijn stoffen waarvoor iemand allergisch is, bijvoorbeeld voor boompollen, kattenhaar, vis, etc.

Tip Een allergische reactie treedt meestal onverwacht op. Vaak is ook de oorzaak van een allergische reactie onbekend. Daarom raden wij aan om het kind naar een andere plaats te brengen. Zo vermijd je contact met de uitlokkende allergenen.

Bij milde allergische reacties kan men antihistaminica toedienen en corticosteroïden. Vaak hebben leerlingen met allergie zulke medicatie bij zich.

Bij ernstige of zeer ernstige allergische reacties is een snelle toediening van EpiPen noodzakelijk alsook het inroepen van medische noodhulp.

Gebruik het gratis persoonlijk allergie plan om duidelijk af te spreken waar de medicatie ter beschikking is (boekentas, klaslokaal,…)

In het geval dat een van de aan u toevertrouwde kinderen allergische symptomen vertoont is het van belang deze goed in te schatten en de juiste handelingen te kunnen stellen. Maar waarschuw toch altijd zeker de ouders of een voogd. Zij zijn meestal beter in staat de situatie in te schatten.

Laat een kind met een allergische reactie NOOIT zonder toezicht!

Bij kinderen die astma hebben, kan een aanval ook uitgelokt worden door niet- allergische triggers. Voorbeelden van dergelijke uitlokkers zijn temperatuurswisseling, fysieke inspanning en zelfs luchtvervuiling.

Allergische rhinitis

soms ook hooikoorts genoemd. Ontsteking van de neusslijmvliezen die verstopping en/of neusloop veroorzaakt. Gaat vaak ook gepaard met niezen en oogirritaties. Nederlands onderzoek heeft aangetoond dat allergische rhinitis een negatieve invloed heeft op de leerprestaties (1). Behandeling met medicatie had slechts ten dele een gunstig effect. Allergische rhinitis kan een direct effect hebben op de leerprestaties, maar ook indirect kunnen gebrek aan slaap en secundaire vermoeidheid overdag bijdragen aan mindere schoolresultaten. Er is echter geen onmiddellijk of acuut gevaar.

Astma

kenmerkt zich door een ontsteking van de luchtwegen, te herkennen aan een piepende adem, hoesten en kortademigheid. Volgens een Nederlands studie bedraagt het schoolverzuim bij kinderen met luchtwegaandoeningen 37% tegenover 16% bij gezonde kinderen (2). Kinderen met astma moeten doorgaans medicatie gebruiken om hun astma te controleren. Bij een astma-aanval is het noodzakelijk het kind te helpen en de situatie op te volgen. Laat het kind zijn puffer gebruiker. Kinderen met astma weten meestal wel goed hoe ze dit moeten doen. Eventueel mag de puffer meermaals gebruikt worden. Verwittig de ouders! Blijf zeker bij het kind en probeer hem of haar rustig te houden. Voer een kalm gesprek. Heeft het kind het moeilijk met praten? Verdwijnen de symptomen niet binnen tien minuten of is er sprake van een verergering van de symptomen? Verwittig dan de hulpdiensten! In dergelijke situaties moet normaliter de EpiPen worden gebruikt. Zijn de symptomen verminderd en heeft het kind zijn ademhaling terug onder controle? Houd er dan rekening mee dat de symptomen kunnen terugkomen, zeker als de oorzaak nog niet is weggenomen. Hou er ook rekening mee dat een (zware) astma-aanval fysiek uitputtend is. Blijf sowieso ook na de astma-aanval extra alert.

Bronnen
(1) Nathan RA. The burden of allergic rhinitis. Allergy Asthma Proc 2007; 28: 3-9. -. Walker S, Khan-Wasti S, Fletcher M et al. Seasonal allergic rhinitis is associated with a detrimental effect on examination performance in United Kingdom teenagers: case-control study. J Allergy Clin Immunol 2007; 120: 381-387.
(2) Het allergie formularium 5de editie Prof dr.R.Gerth van Wijk Drs. M.H.J. Vaessen

Contacteczeem

Dit is een ontstekingsreactie van de huid, als onmiddellijk gevolg van contact met een allergeen. Veroorzaakt zwelling (soms blaasvorming) en geeft een branderig, stekend of jeukend gevoel Probeer te achterhalen welk allergeen het eczeem heeft veroorzaakt. Spoel de huid van het kind met koud water, dit kan helpen om de jeuk wat tegen te gaan. Dokters schrijven vaak crèmes met cortisone voor als behandeling tegen contacteczeem. Indien er geen verder contact van de allergenen op de huid meer is, zal in de meeste gevallen de zwelling en andere klachten na verloop van tijd afnemen. Opgelet! Het zwellen van de lippen, tong en/of keel na het eten van voedsel met allergenen houdt een groter risico in. Contacteer in zulke gevallen best een arts.

Atopische eczeem

Dit is de chronische vorm van eczema, gaat vaak gepaard met een droge schilferige en jeukende huid. Kinderen met deze aandoening moeten hun huid extra hydrateren. Vaak is zweten of zwemmen pijnlijk voor hen. Maar sport doen of zwemmen kan meestal wel (niet bij zeer ernstige opstoten). Het is van belang dat de huid na een zwembeurt goed verzorgd wordt.

Voedselallergie

Dit is een ongewenste allergische reactie na het consumeren van voedsel waarbij het immuunsysteem een rol speelt bij het ontstaan van de klachten. Een voedselallergie kan zich op verschillende manieren uiten en kan ook levensbedreigend zijn. Symptomen die kunnen wijzen op een voedselallergie zijn: zwelling van de lippen, gezicht, tong*, keel*, astma, misselijkheid, braken, buikpijn, diarree, bloeddrukdaling, shockreactie.

Zwellen van lippen, oogleden, gezicht: ernstige symptomen die wijzen op een voedselallergie. Het waarschuwen van een arts en de ouders is aan te raden. Toediening van een antihistaminicum is aangewezen.

* Opzwellen van de tong en/of keel. Dit is een levensbedreigende situatie, hulpdiensten en ouders dienen onmiddellijk gewaarschuwd te worden. Gebruik van de EpiPen is (levens)noodzakelijk.

Galbulten, jeuk

Galbulten ontwikkelen zich op korte tijd en uiten zich vaak in hevig jeukende uitslag van de huid. De typisch rode vlekken kunnen soms ook in grotere blekere plekken optreden. Ze komen meestal snel op en kunnen na enkele uren verdwijnen. Blijf de situatie opvolgen en contacteer ook de ouders. Galbulten kunnen een indicatie zijn dat allergische symptomen toenemen of uitbreiden. Indien beschikbaar kan je alvast een antihistaminicum geven.

Buikpijn, overgeven, diarree

Deze symptomen zijn niet levensbedreigend maar kunnen ten gevolge van een allergie heel hevig zijn en gedurende lange tijd last veroorzaken. Alsof het lichaam alle middelen inzet om de allergenen te verwijderen. Probeer het kind zo goed mogelijk bij te staan. In sommige gevallen gaat dit ook gepaard met andere symptomen. In extreme omstandigheden kan deze situatie erg uitputtend zijn voor het kind. Wees alert, blijf zeker bij het kind en waarschuw de ouders.

Anafylaxie

Dit is een zeer gevaarlijke, levensbedreigende reactie. Men spreekt van anafylaxie als er meerdere ernstige klachten zijn die snel optreden na de blootstelling aan of na consumptie van het allergeen. Het hele proces van anafylaxie, van de eerste symptomen (alle hierboven beschreven allergische reacties) tot de shockreactie, kan zeer snel verlopen. Tijdens een shockreactie daalt de bloeddruk waarbij de persoon het bewustzijn verliest. Deze bloeddrukdaling kan leiden tot een fatale hartstilstand… In zulke gevallen is het gebruik van de EpiPen (levens)noodzakelijk. Verwittig de hulpdiensten 112 en geef indien nodig EHBO!

Meer info over anafylaxie: http://www.anafylaxie.be

Meer info over EHBO: www.rodekruis.be

De insectenbeet

Meestal is de reactie op een insectenbeet hoogstens vervelend. Maar bij veelvuldige steken of een specifieke allergie kan een insectenbeet ook leiden tot een allergische reactie en zelfs tot anafylaxie

Voorkomen is beter dan genezen. Door simpele maatregelen en een goede communicatie met de ouders kan je als leraar het schoolleven van een allergisch kind veiliger en aangenamer maken.

Communicatie met ouders en leerling

Het Persoonlijk Allergie Plan

Allergie is een individueel probleem. Je kan immers meerdere leerlingen onder je hoede hebben met een mindere of hevigere allergie voor verschillende stoffen. Neem zeker contact op met de ouders in kwestie, ook als je niet zeker bent dat een leerling een allergie heeft. Ken je de leerling goed en ben je op de hoogte van zijn of haar allergie? Neem dan ook altijd contact op met de ouders. Allergie kan immers een evolutie kennen. Het is van belang dat jij up-to-date blijft over de gezondheidstoestand van al jouw leerlingen.

Maak gebruik van ons gratis persoonlijk allergie plan. Het kan je helpen om op een bondige manier een overzicht te houden over je allergische leerling(en) en vergemakkelijkt de communicatie naar de ouders toe. Je kan blanco exemplaren gratis afprinten of via e-mail versturen.

Communicatie met (jonge) kinderen is niet altijd eenvoudig. De meeste leerkrachten hebben gelukkig enige ervaring. Indien kinderen aangeven dat bijvoorbeeld bepaald voedsel niet veilig is, neem hen dan zeker ernstig. Geloofd worden is heel belangrijk voor kinderen. Ook als je twijfelt. Nadien kunnen ouders altijd meer duidelijkheid geven over hun kind dat die appel niet wou opeten.

Kleine aanpassingen, grote gevolgen, Allergievriendelijke school

Welke maatregelen kan je op school nemen om de school meer allergie vriendelijk te maken?

Allergenen vermijden

Allergenen zijn de stoffen waarop kinderen met allergie reageren. Deze zijn individueel verschillend al kan men ze vaak in groepen indelen: dierenepitheel, huisstofmijt, pollen, voedsel enz…

Voorkomen is beter dan genezen, probeer daarom je allergische leerling een zo allergeen arm mogelijke omgeving aan te bieden.

In het klaslokaal

Kinderen met allergie hebben enorm baat bij een gezonde klasomgeving. Dat wil zeggen een omgeving die objectief gezien voldoende zuurstof bevat en geen allergenen.

Zorg dus voor een goed verluchte klas, cfr www.klasse.be
Vermijd te vochtige klassen (schimmelvorming)
Liefst klassen met een dweilbare vloer
Regelmatig de klas reinigen (eventueel hulp van ouders inschakelen?)
Jassen in de gang aan de kapstok (transfer van allergenen en stof)
Aanwezigheid van klasdieren met een vacht of vogels vermijden
Liefst geen Ficusplanten in de klas
Verwarming niet te hoog

Onderhoudsbehandeling

Kinderen met allergie dienen vaak een vaste therapie met medicatie te volgen. Kinderen moeten dan ook de gelegenheid krijgen om medicatie tijdens de schooltijd te nemen. Bij zeer jonge kinderen eventueel onder begeleiding.

Op de speelplaats

Kinderen met een allergie genieten ook graag van hun vrije momenten op school. Maar soms is de buitenlucht niet voor alle kinderen gezond. Bij smog- of fijn stof alarm kunnen kinderen met astma zich best rustig houden. Ook op mistige dagen kunnen astmatische verschijnselen vaker voorkomen. Voor kinderen met astma is het zelfs aan te raden om op deze dagen geen fysieke inspanningen te doen. Hou een oogje extra in het zeil. Kinderen durven immers wel eens vergeten dat ze het best rustig aan doen. Indien nodig en/of mogelijk kan je zelfs overwegen om op zulke dagen opvang te voorzien in een apart lokaal (bv. de sportzaal).

Ook kan het pollenseizoen problemen geven. Meestal volstaat het voor de betrokken kinderen om tijdens het pollenseizoen extra medicatie te nemen tegen rhinitis. Maar ook andere allergische symptomen kunnen de kop opsteken. Buiten spelen is meestal mogelijk, mits de juiste medicatie.

Tijdens de les lichamelijke opvoeding

Sport is zeker aan te raden voor mensen met allergie. Maar er zijn toch een aantal zaken waarmee we rekening moeten houden. Mensen met astma dienen alleen sport te doen op dagen die hun astma niet extra belasten (vervuiling, pollenseizoen, moeilijke periode,…) Lichamelijke inspanningen kunnen immers ook een astma-aanval uitlokken. Iemand met astma zou altijd een puffer bij de hand moeten hebben in geval het mis gaat. Kinderen voelen vaak zelf goed aan of ze de inspanning aankunnen of niet.

Kinderen die een chronische vorm van eczeem hebben, en/of kinderen die een opstoot van eczeem hebben kunnen ook sporten. Maar houd er rekening mee dat het zweten letterlijk hun beschadigde huid kan irriteren. In zulke omstandigheden is het aan te raden eventueel wasfaciliteiten te voorzien en vooral een mogelijkheid aan te bieden om hun huid te behandelen. Sommige kinderen doen dit uiteraard niet graag en schamen zich voor hun huidprobleem, houd hiermee rekening aub.

Daarnaast is het van belang goed te beseffen dat fysieke inspanningen tijdens een allergische reactie (ook al is deze beperkt) uit den boze zijn. Het staat immers vast dat fysieke inspanningen de symptomen kunnen doen verergeren of doen versnellen.

De zwemles

Zwemmen is over het algemeen een goede sport. Toch zijn er enkele aandachtspunten. Temperatuurverschillen, chloordampen, vochtige lucht, … het zijn allemaal factoren die voor mensen met astma een aanval kunnen uitlokken. Daarom is het aan te raden voor hen om de zwempartij rustig te beginnen. En indien nodig voor de inspanningen al medicatie (preventief) in te nemen. Bij slechte periodes is het aangewezen dat het allergische kind een zwembeurt overslaat.

Zwemmen en eczeem gaan samen. Maar tijdens ernstige opflakkeringen van chronische eczeem raden we toch aan om niet te zwemmen. Water droogt de huid immers extra uit. En niet te vergeten, er is ook nog het sociale aspect. Een kind met een beschadigde huid loopt er niet graag mee te koop. Maar over het algemeen kunnen kinderen met eczema deelnemen aan de zwemlessen. Ze moeten nadien de huid wel extra hydrateren.

Op uitstap

Schooluitstapjes kunnen soms chaotisch verlopen. Leerlingen zijn wat meer opgewonden, de omgeving en situaties zijn anders en jij als leerkracht of begeleider hebt extra jouw handen vol. Vaak gebeuren dan incidenten omdat het gewoontepatroon is doorbroken. Probeer daarom bij elke korte of langere uitstap goed rekening te houden met je allergische leerlingen. Ook in deze situaties zijn de gouden regels een goede voorbereiding en het vermijden van allergenen. Neem zeker op voorhand contact met de betrokken ouders en ga met hen in overleg over wat er aangepast moet worden. Vaak kunnen ouders alternatieven voorzien of extra info geven over medicatie. Het persoonlijk ‘allergie plan’ komt hier van pas. Eventueel kan je ook andere begeleiders of leerkrachten informeren over wie allergisch is en waar het individueel allergie plan per leerling zich bevindt.

Allergie & pesten

U bent er vast en zeker al mee geconfronteerd. Pesten op school. Leerlingen die om de één of andere reden anders zijn of niet goed bij de groep horen, worden soms gepest. Kinderen met een ernstige allergie vormen een makkelijk doelwit. Ze zijn immers vaker afwezig en hebben door hun allergie een afwijkend levenspatroon (medicatie, sportbeleving, voeding). Wees hiervoor extra gevoelig. Het recht om blij en zonder angst naar school te gaan is immers ook van toepassing voor kinderen met een allergie. Maar er is meer, het is een feit dat stress een enorme impact kan hebben op bepaalde allergische symptomen (bv. chronisch eczeem). Hoe minder negatieve stress, hoe beter ze erin zullen slagen om met hun aandoening om te gaan en hoe beter hun gezondheid zal zijn. Kinderen met allergie zijn zoals alle andere kinderen. Ze willen gewoonweg hetzelfde doen als hun leeftijdsgenoten: onbezorgd en gelukkig naar school gaan.

Individuele maatregelen

Ondanks de vele overeenkomsten is ieder allergisch kind een individu met zijn of haar unieke noden. Vaak is het aan te raden, soms zelfs noodzakelijk, om individuele maatregelen te treffen om zijn of haar schoolbeleving toch optimaal te laten verlopen. Vaak is de leerkracht de centrale spilfiguur. Hij of zij observeert het kind immers in de schoolomgeving en is persoonlijk betrokken. Een goede communicatie met de ouders en het kind is zeer belangrijk. Als er moet worden bijgestuurd, zal er eventueel extra hulp nodig zijn. Dan kunnen de traditionele kanalen zoals de zorgcoördinator of het CLB bijspringen. Ook Allergienet wil u graag verder helpen. Contacteer ons gerust indien u specifieke vragen heeft omtrent allergie op school.

Wedstrijd voor scholen

Specifiek voor scholen organiseert 'allergieopschool' een wedstrijd om de problematiek van allergie op school wat meer in het daglicht te plaatsen.

Het is de bedoeling dat de deelnemende school of klas(sen), de school zo allergievriendelijk mogelijk maken en dat ze campagne voeren via sociale media en/of andere communicatiemiddelen. De scholen met de meest unieke of leukste campagne maken kans op een mooie geldprijs en op de titel van allergievriendelijke school.

Hartelijk dank om deze informatie door te nemen. Heeft u specifieke vragen of wil u meewerken aan onze projecten? Contacteer ons gerust, wij helpen u graag verder.